De gemeente Mook en Middelaar kampt met een structureel tekort van ongeveer € 1 miljoen op een begroting van € 17,2 miljoen. Om de begroting weer gezond te maken, is in opdracht van de  gemeente door Adviesbureau BMC een zogenoemd Zero Based Budgetting (ZBB) traject gestart. Dit houdt in dat per werkveld en per taak is bepaald wat het (wettelijk) minimum is. Het gaat om 160 taken, waarvoor de eigen organisatie alle gegevens tot in detail heeft aangeleverd. Het onderzoek is nu afgerond en inmiddels gedeeld met het college en de gemeenteraad. De gemeenteraad moet nu gaan besluiten welke bezuinigingen worden doorgevoerd.

Conclusies in hoofdlijnen

Dat de gemeente moet bezuinigen is “gewoon”, in die zin dat veel gemeenten in Nederland dit moeten. De oorzaken hiervan liggen voornamelijk in de oplopende zorgkosten in het Sociaal Domein, met name de kosten van de Jeugdzorg. Bijzonder aan Mook en Middelaar is de dubbele oriëntatie op Gelderland en Limburg en het participeren in meer dan 30 samenwerkingsverbanden. Daarnaast heeft de gemeente een slanke formatie en hebben meerdere medewerkers als gevolg van de schaalgrootte een dubbelfunctie. 

Eindrapport BMC

Het eindrapport van BMC laat zien dat de gemeente Mook en Middelaar werkt met relatief lage budgetten. BMC heeft de gemeente daarvoor in totaal, maar ook op de afzonderlijke taken vergeleken (gebenchmarkt) met andere gemeenten. Op veel taken zitten we op of tegen het minimum aan. Sterker: de onderzoekers constateerden dat op taakniveau regelmatig geen benchmark-gemeente gevonden kon worden, die de taak goedkoper uitvoerde. Een verrassing voor BMC die zich binnen eerdere ZBB-onderzoeken bij meerdere andere gemeenten nog niet had voorgedaan. Het betekent kort gezegd dat de gemeente efficiënt en doelmatig werkt.

Bezuinigen zware opgave

Op zich een mooie constatering, maar het betekent wel dat fors bezuinigen een bijzonder zware opgave is. De overheveling van het sociaal domein door de Rijksoverheid vanaf 2015 met te weinig financiële middelen heeft de gemeente diep in het rood geduwd. Het gaat daarbij om forse tekorten in de zorg en met name de jeugdzorg. Tekorten die moeten worden gedragen door een slanke organisatie die doelmatig werkt. Het gevolg is dat er ondanks doelmatig werken bezuinigd moet worden. 

Mogelijke besparingen op een rij

Het onderzoek wijst uit dat bij een dergelijke doelmatige organisatie het zogenaamd besparingspotentieel van de gemeente klein is. Uit de onderzoeken in andere gemeenten kwam BMC uit op een gemiddeld besparingspotentieel van 30-35%. In Mook en Middelaar is dit aanmerkelijk lager: slechts 23%. Per werkgebied is uitgewerkt waar eventueel wél bespaard kan worden:

  • Bestuur, veiligheid en milieu
  • Vervoer, openbaar groen en wonen
  • Welzijn, sport, cultuur en recreatie
  • Jeugd
  • Economie en Participatie
  • Wet Maatschappelijke Ondersteuning

Dit levert een rapport op met potentiële besparingen op verschillende vlakken. Er zullen stevige keuzen moeten worden gemaakt om tot een sluitend meerjarenperspectief te komen. Per besparing staan de kanttekeningen op papier.

Hoe is de lijst met besparingen tot stand gekomen?

Om tot de lijst van mogelijke besparingen te komen, is onder leiding van adviesbureau BMC vastgesteld wat de gemeente nu doet en hoeveel dat kost? Op alle werkvelden zijn voor in totaal 160 taken de volgende vragen gesteld: Gaat het om een wettelijke verplichting of een zwaar wenselijke taak? Is het acceptabel om te stoppen met de taak? Wat is het mogelijke minimumniveau? Wat zijn maatschappelijke en organisatorische gevolgen van dit minimumniveau? Zijn er vergelijkbare gemeentes die dit efficiënter kunnen? Wat is een alternatief?

Vervolgstappen: de raad bepaalt

De gemeenteraad zal de uitkomsten van het ZBB-traject bespreken in een extra opiniërende vergadering aan de hand van stellingen. Op basis van die uitkomsten kunnen kaders worden meegegeven waarmee het college van burgemeester en wethouders bij het opstellen van de Begroting 2022 rekening houdt. Bij de Zomerrapportage 2021 komen de eerste indicatieve cijfers voor het jaar 2022 in beeld. In het derde kwartaal volgt een verdere uitwerking van de cijfers en te nemen maatregelen. Vervolgens stelt de raad in november 2021 de definitieve Begroting 2022 vast.